Strategia 1
Nastaw się na sukces!
„Stawanie się wybitnym traderem to maraton, a nie sprint!”
Abe Cohen, trader i mentor
Transformacja w skutecznego tradera
Miałem wielkie szczęście pracować z wieloma traderami. Każdy z nich był inny. Poznałem zawodowców z firm inwestycyjnych, traderów bankowych oraz drobnych inwestorów detalicznych. Oczywiste jest, że każdy miał różny poziom umiejętności i doświadczenia. Z niektórymi znałem się od lat i widziałem, jak z ambitnych i pełnych zapału początkujących stawali się bardzo zyskownymi zawodowcami. Traderom, którzy osiągnęli sukces i są w stanie generować regularne zyski, udało się dokonać czegoś, co nie udaje się większości pasjonatów giełdy – stali się profesjonalistami. Co takiego mam na myśli? To, że jako nieliczni przeszli pełną transformację, zaczynając od nauki tradingu, następnie zawierania transakcji (z różnym powodzeniem) na rzeczywistym rynku aż do finalnego etapu generowania regularnych zysków. Każda faza charakteryzuje się wyraźnymi cechami. Przejście całego procesu wymaga czasu i dużej wytrwałości.
Poniżej zamieszczam kilka cech, które opisują tradera w poszczególnych fazach procesu transformacji.
3 fazy stawania się skutecznym traderem
1. Nauka tradingu
• zdobywanie podstawowej wiedzy na temat rynku oraz rozwijanie umiejętności niezbędnych do zawierania transakcji,
• handel na różnego rodzaju symulatorach i kontach demonstracyjnych,
• handel małym wolumenem na rzeczywistym rynku,
• rozwijanie dyscypliny i innych kluczowych cech skutecznego tradera,
• konsekwentne działanie w oparciu o zdobytą wiedzę – np. realizacja strategii transakcyjnej przekazanej na szkoleniu,
• przejście z obszaru niekompetencji do świadomego wykorzystywania posiadanych umiejętności,
• prawdopodobieństwo niedocenienia wyzwań i trudności związanych z osiągnięciem sukcesu w tradingu,
• istnienie uczucia nadmiernej pewności siebie wynikającego z początkowych sukcesów.
2. Stawanie się traderem
• próby dopasowania strategii transakcyjnej i stylu tradingu do osobowości tradera,
• kontynuowanie zdobywania umiejętności praktycznych, rozwijanie wiedzy teoretycznej na temat mechanizmów rynkowych oraz prawidłowego podejścia do tradingu,
• realizowanie niektórych umiejętności i działań podświadomie,
• doświadczanie pierwszych bolesnych długich serii strat, które testują poziom zaangażowania, wiary w siebie i odporności psychicznej tradera.
3. Skuteczny trader
• posiadanie umiejętności niezbędnych do tworzenia i realizacji własnych strategii transakcyjnych korespondujących z osobowością tradera, jego silnymi stronami oraz preferowanym poziomem ryzyka,
• realizowanie wielu umiejętności podświadomie (nieświadoma kompetencja),
• pragnienie ciągłego rozwoju i osiągania coraz wyższego poziomu tradingu,
• elastyczne podejście i łatwe dostosowywanie się do zmiennych warunków rynkowych,
• umiejętność przekazywania wiedzy innym traderom,
• posiadanie dużego doświadczenia rynkowego,
• rozumienie znaczenia psychologii inwestowania w osiąganiu regularnych zysków,
• koncentracja na poprawnej realizacji strategii transakcyjnej i samodoskonaleniu, mniej na wynikach.
Mimo że powyżej zaprezentowałem trzy osobne fazy rozwoju, w istocie każdy etap należy postrzegać jako element tworzący jeden, długi i złożony proces, którym jest stawanie się skutecznym traderem. Trafnie przedstawia to poniższy diagram.
Odpowiedz sobie teraz na pytanie, w którym miejscu umieściłbyś siebie na tym diagramie i dlaczego właśnie tam?
Czas jest niezbędny w procesie osiągania sukcesu
„Czas jest głównym czynnikiem determinującym, czy ostatecznie uda ci się zostać skutecznym
traderem”.
Harold Cataquet, szkoleniowiec, Cataquet Associates
W dzieciństwie trenowałem wschodnie sztuki walki, aikido i jiu jitsu. Pamiętam, jak pewnego razu zapytałem mojego sensei (nauczyciela) co, jego zdaniem, odróżnia uczniów, którzy zdobyli czarny pas od tych, którym się to nie udało. „To proste – odpowiedział. – Ludzie, którzy zdobywają czarny pas, po prostu nie opuszczają treningów i cały czas ciężko pracują”.
W istocie, głównym czynnikiem sukcesu zawsze okazuje się czas. A zatem, aby osiągnąć sukces, angażuj się tak długo, aż będziesz w czymś naprawdę dobry. Czas odgrywa równie ważną rolę we wszystkich dziedzinach wymagających ponadprzeciętnych umiejętności. Trading nie jest tu wyjątkiem. W książce „Poza schematem” Malcolm Gladwell1 opisuje wyniki badań przeprowadzonych wśród grupy ludzi odnoszących sukcesy w swoich branżach. Na tej podstawie Gladwell stwierdził, że człowiek musi poświęcić 10 000 godzin, szkoląc się w danej dziedzinie, aby opanować ją do perfekcji. W podobnym tonie wypowiada się K. Anders Ericsson, który szacuje ten czas na 10 lat. Moim zdaniem najtrafniej koncepcję wieloletniego poświęcenia ujął Steve Lumley, trener brytyjskich triatlonistów. Zapytany o to, ile czasu zajmuje osiągnięcie najwyższego poziomu w zawodowym triatlonie, odpowiedział: „4 x 6 x 48 x 10”. Chodziło mu o 4 godziny dziennie przez 6 dni w tygodniu przez 48 tygodni w ciągu 10 lat.
Przez lata miałem wielką przyjemność obserwować traderów, którzy przechodzili z poziomu początkującego aż do eksperckiego. Osiągali niebotyczne sukcesy i otrzymywali nagrody za ogrom poświęconego czasu, energii i, w niektórych przypadkach, pieniędzy, które musieli zainwestować w swoją edukację na początku przygody z tradingiem. Wspólnym czynnikiem łączącym wszystkich tych traderów był czas, który zdecydowali się poświęcić na swój rozwój. Dzięki temu zdobyli niezbędne umiejętności, wiedzę, jak również ukształtowali odpowiednią postawę i wzorce zachowań. Nie osiągnęli sukcesu od razu. Przeszli przez żmudny proces uczenia się i dopiero później zaczęli się bogacić. Oczywiście podczas tej długiej drogi wielu ludzi zrezygnowało, tracąc zbyt dużo kapitału lub nie będąc w stanie poradzić sobie z frustracją, stresem i ciągłą presją, które towarzyszą inwestowaniu.
DOCHODZENIE DO MOMENTU PRZEŁOMOWEGO
Czas pozwala nie tylko zdobyć odpowiednie umiejętności, wiedzę i doświadczenie, aby skutecznie handlować. Daje również możliwość pozostania w grze, dzięki czemu możesz dotrzeć do momentu przełomowego. Jedną z największych przeszkód, którą musisz pokonać jako trader, jest utrzymanie się na rynku wystarczająco długo, aby mechanizmy rynkowe stały się dla ciebie zrozumiałe, a twoja psychika przestała być twoim wrogiem. Dopiero wtedy zaczniesz zarabiać!
Wskazówki praktyków: dochodzenie do momentu przełomowego
„Wiem, że każdy początkujący trader bardzo ciężko pracuje, aby dotrzeć do momentu przełomowego. U każdego ten proces przebiega jednak inaczej. Twoim głównym zadaniem jest pozostać na rynku tak długo, aby tego doświadczyć.
Osobiście czułem się pewnie ze swoim stylem tradingu. Byłem systematyczny i pracowity. W pewnym momencie doszedłem jednak do etapu, w którym miałem problem, aby przekroczyć określony poziom kapitału i zrobić kolejny krok w mojej traderskiej karierze. Wszystko robiłem poprawnie, jednak za każdym razem, gdy zbliżałem się do upragnionego celu, coś szwankowało. Porozmawiałem o moim problemie z jednym z bardziej doświadczonych traderów. Doradził mi on, abym rozwinął w sobie większą cierpliwość. Powiedział, że zbliżając się do problematycznego poziomu kapitału, powinienem skupić się wyłącznie na podążaniu za swoją strategią i spokojnie czekać na dobrą okazję do zarobienia pieniędzy, która z pewnością się w końcu pojawi. Gdy już taki sygnał zostanie wygenerowany, powinienem maksymalnie skupić się na jego poprawnej realizacji.
Niby dość prosta rada. Ale takiej właśnie potrzebowałem. Niedługo po naszej rozmowie nadeszła dobra okazja do wejścia na rynek. Ponieważ byłem pewny siebie i skoncentrowany, bezbłędnie zrealizowałem transakcję i odniosłem spory zysk, zdecydowanie przebijając problematyczny poziom kapitału. Utrzymanie dyscypliny i cierpliwości pozwoliły mi pozostać na rynku na tyle długo, aby dotrwać do momentu przełomowego, a następnie pokonać go. Posiadanie dobrej strategii oraz planu działania pozwoliły mi zrealizować wyjątkowo dobry sygnał i wykorzystać go do maksimum możliwości”.
Steward Hampton, trader
„Pamiętam dzień przełomu. Pamiętam go dokładnie. Do dziś nie wiem, co było przyczyną jego wystąpienia. Nie ma to jednak większego znaczenia. Ciekawy natomiast jest fakt, że w momencie przełomowym wszystkie rady, które wcześniej dostawałeś od doświadczonych traderów i następnie ignorowałeś, ponieważ wydawały ci się zbyt proste, aby były istotnymi, nagle nabierają mocy”.
Nick McDonald, Trade With Precision
Liczy się doświadczenie
Doświadczenie to jeden z najistotniejszych czynników stojących za regularnymi zyskami w tradingu. Jedyną drogą, aby zdobyć niezbędną praktykę, jest przeznaczenie jak najwięcej czasu na wykonywanie danej aktywności. Jakie najważniejsze, niefinansowe korzyści czerpiesz z obecności na rynkach finansowych?
• Uczysz się na własnych błędach.
• Zdobywasz wiedzę na temat rynków, rozwijasz swoje inwestorskie umiejętności, a także kształtujesz odpowiednie podejście do tradingu.
• Poznajesz swoje silne i słabe strony.
• Uczysz się skutecznie analizować rynek.
• Doświadczasz różnych warunków rynkowych.
• Automatyzujesz swoje reakcje i zachowania.
Celem twojej inwestorskiej edukacji jest dotarcie do punktu, w którym będziesz dysponował odpowiednim doświadczeniem i poziomem kompetencji, aby móc regularnie zarabiać na rynku. Jak długo zajmie ci dotarcie do tego punktu? Dla każdego tradera odpowiedź będzie inna. Każdy z nas jest wyjątkowy i znajduje się w innej sytuacji. Warto jednak pamiętać, że mówiąc o osiągnięciu mistrzowskiego poziomu, rozmawiamy o perspektywie mierzonej w latach, a nie dniach. Trading to skomplikowane zajęcie, zresztą jak
każde, które oferuje duże pieniądze.
„Ile czasu potrzeba, byś stwierdził, że jesteś traderem, który osiągnął sukces? To dosyć trudne pytanie.
Mój dobry znajomy, który zajmuje się rozwijaniem biznesów, uważa, że jeśli dana firma wytrzymała na rynku 3 lata, oznacza to, że idzie jej całkiem nieźle, a jej pozycja w branży jest w miarę stabilna. Myślę, że podobne kryteria można przyjąć przy ocenie działalności traderów”.
Nick Shannon, psycholog
Proces rozwoju tradera
Jedną z najważniejszych idei, która powinna przyświecać ci w tradingu, jest pozostanie w grze na tyle długo, aby stać się w niej wystarczająco dobrym i dojść do momentu przełomowego. Nieprzerwane i konsekwentne działanie w określony sposób dla osiągnięcia trwałego efektu oznacza prawdziwe nastawienie się na sukces.
Gdy rozpoczynasz przygodę z tradingiem, twoje osiągnięcia mogą przypominać proces rozwoju tradera przedstawiony na poniższej grafice. Na początku kariery wciąż się uczysz, a twoja strategia transakcyjna jest nieprecyzyjna i niedopracowana. Z tego powodu istnieje większa szansa popełniania błędów, co w połączeniu z prowizjami i innymi kosztami tradingu bardzo często prowadzi do strat. W fazie „nauki nietracenia pieniędzy” twój kapitał maleje, podczas gdy ty nabierasz wprawy w analizie rynku, zarządzaniu ryzykiem i wypracowujesz w sobie nawyki skutecznego tradera. W fazie drugiej powoli zaczynasz zarabiać pieniądze, popełniasz mniej błędów i coraz skuteczniej realizujesz swoją strategię.
W kolejnej fazie osiągasz poziom breakeven i pokrywasz koszty tradingu oraz ponoszone straty. Po przejściu trzech początkowych etapów zaczynasz wreszcie zarabiać. Warto jednak przy tym zauważyć, że w tym miejscu tempo czynionych postępów nie ma już charakteru liniowego ani wykładniczego. Zdarza się nawet, że traderzy, którzy osiągnęli wysoki poziom zyskowności, w pewnym momencie poczuli się zbyt pewnie i rzeczywistość rynkowa sprawiła, że musieli cofnąć się kilka kroków, aby „ochłonąć” i wrócić na właściwą ścieżkę rozwoju.
Proces rozwoju każdego tradera wygląda nieco inaczej i zależy od wielu czynników. Pośród nich najważniejsze to: rodzaje handlowanych instrumentów finansowych, charakter rynku, a także wysokość prowizji oraz innych kosztów tradingowych. Pod uwagę należy wziąć również wszelkiego rodzaju katalizatory, które mogą znacznie przyspieszyć edukację. Niektórzy traderzy zaczynają zarabiać stosunkowo szybko niewielkie pieniądze, a później wraz ze wzrostem doświadczenia ich zyski stają się coraz większe. Innych natomiast czeka długi okres ponoszenia strat, zanim wreszcie dotrą do momentu przełomowego i ukształtują w sobie odpowiednie podejście do tradingu.
“Twoim podstawowym celem jest pozostać w grze na tyle długo, aby stać się w niej dobrym.”
Szybki i bezbolesny proces uczenia się – czynniki sukcesu tradera
Wszystkim traderom powinno zależeć na tym, aby obsunięcia na ich krzywej kapitału były jak najpłytsze i trwały jak najkrócej – to klucz do utrzymania stałej zyskowności. Mając to na uwadze, musisz wiedzieć, że istnieją określone czynniki, które pozwalają przyspieszyć twój zawodowy rozwój. Nazwałem je „czynnikami sukcesu tradera”.
Dla przykładu, nieodpowiedzialne zarządzanie ryzykiem i kapitałem mogą wywrzeć bardzo negatywny wpływ na twój proces rozwoju. Podobnie jest z czasem, który przeznaczasz na trading, oraz jakością szkoleń, w których decydujesz się wziąć udział. Między innymi od tych czynników będzie zależeć, jak dużo czasu zajmie ci dojście do momentu przełomowego, od którego zaczniesz osiągać regularne zyski.
PRAKTYCZNA STRATEGIA: Czynniki sukcesu tradera
Spójrz na poniższą listę czynników sukcesu tradera. Które z nich już realizujesz? Czy są obszary, na których powinieneś się bardziej skupić, aby skuteczniej i szybciej się rozwijać?
• zaangażowanie i motywacja do osiągnięcia celu – niezbędne w procesie rozwoju,
• odporność psychiczna, fizyczna i finansowa,
• posiadanie precyzyjnych strategii zarządzania ryzykiem i kapitałem,
• udział w wysokiej jakości szkoleniach i mentoringu,
• łatwość zdobywania nowej wiedzy i dopasowywania się do nowych warunków rynkowych,
• umiejętność analizy rynku, wiedza teoretyczna i odpowiednie podejście do tradingu,
• zdolność do ciężkiej pracy i wytrwałość,
• przekonania na temat rynków, tradingu oraz siebie jako skutecznego tradera,
• rozwijanie odpowiedniej i zyskownej strategii transakcyjnej z dodatnią wartością oczekiwaną,
• umiejętność oceny charakteru rynku w danym momencie – czy obecne warunki sprzyjają mojej strategii?
• posiadanie pasji do tradingu i rynków finansowych,
• zdolność do poświęcenia czasu na regularne zgłębianie wiedzy na temat tradingu,
• wsparcie ze strony rodziny, przyjaciół i znajomych,
• ukierunkowanie na osiągnięcie celu oraz dobrze zaplanowane kolejne etapy rozwoju tradera.
WSKAZÓWKI PRAKTYKÓW
„Mój dobry przyjaciel zawsze mi powtarzał, abym zadbał o to, żeby w razie porażki, móc wrócić do walki następnego dnia. Ta rada okazała się bezcenna”.
Davide Helps, LIFFE
„Zarządzaj ryzykiem – to pozwoli ci pozostać w grze i ostatecznie zwyciężyć”.
SJG, trader
„Wierzę, że kluczem do sukcesu w tradingu jest ciężka praca. Gdy zaczynasz handlować, musisz zagłębić się w każdy najdrobniejszy aspekt tego biznesu. Nigdy nie będziesz wiedział za dużo”.
Lawrie Inman, trader
„Osobiście uważam, że osiągnięcie sukcesu, niezależnie od profesji, wymaga posiadania pewnych kluczowych cech i bardzo dużego zaangażowania. W tradingu jednak wszystko jest jeszcze bardziej uwypuklone, ponieważ twój los całkowicie zależy od twoich działań, a twoje decyzje dają natychmiastowe rezultaty – zarówno pozytywne, jak i negatywne.
Biorąc pod uwagę powyższy fakt, uważam, że umiejętność bycia elastycznym, zarządzanie kapitałem i kontrola własnych emocji są niezbędne w osiągnięciu długoterminowego sukcesu. Mocno wierzę również w to, że różnice pomiędzy wynikami generowanymi przez poszczególnych traderów wynikają z zaangażowania i determinacji w realizowaniu zamierzonych przez nich celów”.
Edward Arees, trader
„Przychodź pierwszy do biura, nie bierz urlopu przez pierwsze dwa lata i poznaj najlepszych traderów wokół siebie”.
Mark Lindop, trader
„Na początku twoim celem powinno być budowanie odpowiedniej pewności siebie. Poczuj się dobrze ze swoją strategią, rozwiń dobre nawyki i dyscyplinę oraz przygotuj się do wykonania każdej pracy, która okaże się konieczna, aby osiągnąć sukces. Niezwykle istotny jest również fakt, abyś nigdy nie postawił się w obliczu desperackiej potrzeby pieniędzy. Tego typu sytuacje, bardziej niż cokolwiek innego, mają destrukcyjny wpływ na zdolność dobrego tradingu”.
Matthew Silvester, dyrektor działu szkoleniowego Schneider Trading Associates